(klik op artikel om te vergroten of lees hieronder)

Afgelopen zaterdag signeerde ik in Standaard Boekhandel Roeselare naast televisiekok Piet Huysentruyt. In de stad kruiste ik kinderen met om het lijf een sandwichbord, waarop ‘SOS Piet signeert!’ stond geschreven. Ze zwaaiden met sauskloppers en gilden dat de chef weldra aanwezig zou zijn in de winkel.

Een uur later had SOS Piet een twintigtal boeken gesigneerd. Ikzelf verkocht één exemplaar van mijn laatste roman – aan de kok zelf, die misschien medelijden had met de jonge literaire auteur naast zich. Eén vrouw stond op het punt mijn boek te kopen, maar keerde me de rug toe toen ze vernam dat er geen ‘foto’s over koers’ in staan.

Het is crisis, klonk het in de bewuste boekhandel. Dat kan niemand ontkennen, maar de kelderende verkoop van het literaire boek heeft volgens mij een andere oorzaak: de tijdsgeest. In een gesprek met The Daily Beast zegt de Amerikaanse auteur en Nobelprijskandidaat Philip Roth dat de roman op sterven na dood is. ‘U beweerde onlangs,’ aldus de interviewster, ‘dat romans binnen 25 jaar niet meer gelezen zullen worden. Was dat provocatie?’ ‘Nee,’ antwoordt Roth, ‘ik was nog optimistisch toen ik het over 25 jaar had.’ Roth gelooft dat romans ‘cultisch’ zullen worden: er zullen altijd mensen zijn die ze lezen, maar wel een zeer kleine groep, ongeveer evenveel als er nu Latijnse poëzie lezen. Gevraagd naar de oorzaak van de roman als bedreigd genre zegt Roth dat steeds minder mensen bereid zijn om de concentratie en toewijding op te brengen die de roman van de lezer vraagt. ‘De roman,’ aldus Roth, ‘kon niet concurreren met het film- en televisiescherm, en zal niet kunnen concurreren met het computerscherm.’

De roman is in de negentiende eeuw ontstaan ter tijdverdrijf van rijke dames in Parijse salons. Tweehonderd jaar later is de samenleving drastisch veranderd, en heeft vooral het internet geheel nieuwe wijzen van ontspanning gecreëerd. Facebook en Twitter  vragen weinig concentratie, en het kan niet anders of dat heeft invloed op de menselijke geest: als er ontspanningsvormen zijn waarvoor je weinig focus moet opbrengen, wordt het lezen van een boek waarin doorwrochte zinnen staan een voor velen lastige en te tijdrovende klus. Weinigen lezen nog Stijn Streuvels of Cyriel Buysse wegens ‘te traag’, net zoals televisiereeksen als Schipper naast Mathilde, Kapitein Zeppos of zelfs Dallas voor de hedendaagse kijker te ‘traag’ zijn – vergelijk maar eens het oude Dallas met de remake van 2012.

De roman zal inderdaad slechts voor een zeer klein publiek blijven bestaan in een tijd waarin het levensritme radicaal is veranderd – en dan bedoel ik de klassieke roman als een zich langzaam ontwikkelend fictief verhaal van minstens 50.000 woorden met een brede opzet en nauwkeurig uitgewerkte personages; romans zoals Philip Roth die schrijft. Toch is Roth te pessimistisch wanneer hij het verdwijnen van de klassieke roman automatisch koppelt aan de dood van de roman als literair genre tout court. De roman is een taai beestje dat zichzelf al vaker heeft heruitgevonden – net zoals de samenlevingen waarvan ze een afspiegeling zijn zichzelf steeds heruitvinden. Dat proces is vandaag al aan de gang: neem bijvoorbeeld Bezoek van de knokploeg (2011) van Jennifer Egan, een Pulitzer-winnaar en bestseller waarin ze een deel van haar verhaal vertelt met PowerPoint-slides, daarmee inspelend op de moderne internetgeest die het gewend is in een flitsend tempo informatie tot zich te nemen.

Roth betreurt de dood van de klassieke roman, maar we kunnen het ook als een geweldige uitdaging zien: open ligt de weg naar romans waarin PowerPoint, Facebook- en Twitterfictie kunnen worden opgenomen, en wie weet is de huidige wederopstanding van het kortverhaal wel de feniks die uit de as van de klassieke roman is aan het verrijzen – zie Annelies Verbeke die net een bejubelde kortverhalenbundel uit heeft, of Filip Rogiers die op de Boekenbeurs de Debuutprijs kreeg voor zijn verhalenbundel Nauwelijks lichaam, of de nieuwe A.L. Snijdersprijs voor een verhaal van maximum 220 woorden.

De roman is al duizend keer gestorven, maar is telkens weer uit de dood opgestaan. De uitdaging waarvoor literaire auteurs en uitgevers vandaag staan is niet minnetjes, maar laten we ze vooral niet uit de weg gaan.